درس شانزدهم ذكر حسين بن منصور حلّاج

درس شانزدهم ذکر حسین بن منصور

تذكرة الاوليا   اثر :  عطار**   تنها اثر منثور باقي مانده از عطار  ** محتوا : شرح حال 72 تن از عارفان بزرگ وداستان ها وگفته ها ي آنان. تذكرة الاولياء    هر بخش اين كتاب  مخصوص يكي از مردان حق است ** پس از عطار نويسنده اي ناشناس بخش هايي (حدود 20 تا 25 بخش) بر تذكرة الاولياء  افزوده است**  مقايسه ي اين پيوست با اصل كتاب، پرمايگي 72 بخش اصلي را ندارد**    بخش 72 كتاب  به حسين بن منصور حلّاج اختصاص دارد .             

قتيل : برخي موارد در عربي« فعيل» به معناي « مفعول» است؛ از جمله اين جا كه به معناي « مقتول و كشته شده» است. قتيل الله : كشته شده ي خدا. سبيل : راه ، راه آشكار ، طريق / في سبيل الله : در راه خدا / شير : استعاره از « منصور حلاج» ( البته مي توان اين استعاره را تشبيه نيز دانست/  چون « حلاج» در پايان سطر آمده است).

ادامه نوشته

درس چهاردهم : بارقه های شعر فارسی زبان وادبیات فارسی چهارم

درس چهاردهم : بارقه های شعر فارسی

الف) معنی و مفهوم شعر و نثر

1- سراچه ی ذهنم آماس می کرد. (ار91)    

2- سر از پا نمی شناختم. (خ91)   بسیار شاد بودم.

3- از لحاظ آشنایی با ادبیّات، سعدی برای من به منزله ی شیر آغوز بود برای طفل. (اس90)                                                    برای آشنایی با ادبیّات، آثار سعدی پایه های ادبی مرا محکم کرد.

4- سراچه ی ذهنم آماس می کرد و بیش تر بر فوران تخیّل راه می رفتم. (ش90)                                                                                             ذهنم وسعت می یافت و لبریز از

ادامه نوشته

درآمدی بر ادبیات تعلیمی (پرورده گویی)

 درآمدی بر ادبیات تعلیمی (پرورده گویی)

 (شعر تعلیمی)

يكي از گسترده ترين و دامنه دارترين اقسام شعر در ادبيات فارسي شعر تعليمي است. شعر تعليمي شعري است كه قصد گوينده و سرآينده ي آن تعليم و آموزش است. ماده ي اصلي شعر تعليمي علم و اخلاق و هنر است؛ يعني حقيقت، نيكي (خير) و زيبايي.

بر روي هم دو نوع شعر تعليمي در ادبيات ملل ديده مي شود: نوعي كه موضوع آن خير و نيكي است (حوزه اخلاق) و نوعي كه موضوع آن حقيقت و زيبايي است ( حوزه ي شعرهايي كه مباحثي از علم يا ادب را مي آموزند) و از دير باز، هر دو نوع نمونه هايي داشته است.

نوع ديگري از شعر تعليمي ( كه قصد آموختن حقيقت و علم است) نيز در ادب ما وجود دارد و آن نوعي است كه شاعران قالب شعر (يعني وزن و قافيه و ديگر ظرافت هاي خاص شاعري) را براي آموزش موضوعي خاص به كار برده اند.

مثل نصاب الصبيان ابو نصر فراهي كه در تعليم لغت سروده شده، اين منظومه ها از لحاظ خيال انگيزي و زيبايي هنري معمولاً پر مايه و قوي نيستند بر عكس نوع اول كه از جنبه هاي هنري به نهايت قوت و قدرت و زيبايي و آراستگي مي رسد. شعر

ادامه نوشته

مست و هوشیار (معنی ونکات درس پانزدهم زبان وادبیات فارسی)چهارم تجربی وریاضی

 مست و هوشیار

        مناظره مست و هشیار از بهترین و زیباترین قطعات پروین اعتصامی است. شاعر در این شعر با بهره گیری از طنزی لطیف و اشاراتی روشن به ترسیم فساد و تزویر اجتماع عصر خویش پرداخته است. طنز موجود در این شعر طنز رندانه ی حافظ را فرا یاد می آورد.

نکات مهم

محتسب مستی به ره دید وگریبانش گرفت             مست گفت: ای دوست پیراهن است افسار نیست

این شعر، جز اشعار حفظی است

قالب شعر: قطعه / محتوا : ترسیم فساد و تزویر اجتماع عصر شاعر

محتسب: ماموری که کار وی نظارت براجرای احکام دین بود

مرجع ضمیر« ش»: مست ؛  نقش مضاف الیه

دوست: منظور محتسب / افسار تسمه وریسمانی که به سر وگردن اسب والاغ می بندند

گریبان و پیراهن: تناسب / است و نیست تضاد

معنی: محتسب (مامور)درراه مستی را دید وگریبانش راگرفت مست گفت ای دوست این پیراهن است که آن را گرفته ای افسار نیست .

ادامه نوشته

معنی وشرح درس اول زبان وادبیات فارسی چهارم

تحميّديه سنتي پسنديده از گذشتگان ماست كه سر آغاز آثارشان را با حمد و ستايش الهي بنا نهاده اندو هر كدام به زباني صفت حمد دوست را گفته اند : يكي مي فرمايد : اي نام تو بهترين سر آغاز    و ديگري مي سرايد : به نام خداوندجان و خرد و آن ديگري مي نويسد : منّت خداي عزو جل و ....
ولي آنچه از زبان حضرت مولانا در سر فصل عرفاني اثر گران سنگ وي خود نمايي مي كند زباني است لطيف از دردي عميق .
عمق اين درد و زخم به اندازه اي است كه ناله ي عاشقانه ي آن پس از قرن ها در ارواح درد آشنا هم نوايي و مؤانست ايجاد كرده و مي كند .  بيان مولوي در هيجده بيت آغازين مثنوي معنوي كه  به  « ني نامه » شهرت يافته به گونه اي است كه حقيقت گم شده وجود انسان را نمايش مي دهد و در اين پرده تلاش شبانه روزي انسان را نشان مي دهد تا اينكه خود را به آن حقيقت نزديك و متصل كند .

ادامه نوشته

درس پانزدهم / درآمدی بر ادبیات تعلیمی پرورده گویی

درس پانزدهم / درآمدی بر ادبیات تعلیمی

 (شعر تعلیمی)

يكي از گسترده ترين و دامنه دارترين اقسام شعر در ادبيات فارسي شعر تعليمي است. شعر تعليمي شعري است كه قصد گوينده و سرآينده ي آن تعليم و آموزش است. ماده ي اصلي شعر تعليمي علم و اخلاق و هنر است؛ يعني حقيقت، نيكي (خير) و زيبايي.

بر روي هم دو نوع شعر تعليمي در ادبيات ملل ديده مي شود: نوعي كه موضوع آن خير و نيكي است (حوزه اخلاق) و نوعي كه موضوع آن حقيقت و زيبايي است ( حوزه ي شعرهايي كه مباحثي از علم يا ادب را مي آموزند) و از دير باز، هر دو نوع نمونه هايي داشته است.

ادامه نوشته

درس سیزدهم/ حسب حال و زندگی نامه فارسی چهارم

درس سیزدهم/ حسب حال و زندگی نامه

مفاهیم مهم درس :

۱- حسب حال نویسی چیست؟ نوشتن زندگینامه و خاطرات و شرح احوال نویسنده یا شاعر از زبان خود است.

۲- اهمیت کتاب المنتفذ من الضلال از امام محمد غزالی از نظر خاطره ویسی یا حسب حال در چیست؟  این است که حوادث عصر خویش و افکار و احوال درونی خویش را صمیمیت و صداقت به تصویر کشیده است.

ادامه نوشته

نکات مهم کتاب زبان وادبیات فارسی چهارم پیش دانشگاهی

نکات مهم کتاب  زبان وادبیات فارسی چهارم پیش دانشگاهی  

درس اول
درآمدي بر تحميديه / ني‌نامه
لغت
1- «نفير» ؛ يعني ... : فرياد و زاري
2- «اشتياق» به چه معني است؟ ميل قلب به ديدار محبوب
3- «نعت» ؛ يعني ... : ستايش
املاء
4- در عبارت «ادئيه‌ي ديني و مناجات‌هاي ائمه‌ي اطهار با حمد الهي آغاز مي‌شود» كدام واژه غلط نوشته شده است؟ ادعيّه

ادامه نوشته

شرح وتو ضیح درس دوازدهم رباعی و دو بیتی دیروز

درس دوازدهم

رباعی و دو بیتی دیروز

                هر سبزه كه بر كنا جويي رسته است                 گويي زلب فرشته خويي رسته است

رسته: از مصدر رستن – روييدن                             

واژه هاي جويي خويي و گويي جناس ناقص اختلافي هستند

لب:  مجاز از وجود است

واژه هاي سبزه و جو مراعات نظير است

نكته: گويي قيد تشبيه  است و فعل محسوب نمي شود.

معني: هر سبزه اي كه بر كنار جوي آبي روييده است مثل اينكه از لب انسان فرشته صفتي روييده شده باشد (از نظر پاكي و زيبايي و لطافت)

ادامه نوشته

معنای شعرهای زبان و ادبيات فارسي پيش دانشگاهي

معنای شعرهای زبان و ادبيات فارسي پيش دانشگاهي

درس ۱    نی نامه :

1 – به کلام مولانا هنگامی که سخن می گوید و از جدایی ها و دوری ها شکوه می کند گوش کن.

2-از وقتی که مرا از اصل و اساس خود دور کرده اند همه ی آفریدگان با من هم ناله شـــده اند و نالیده اند.

3 – برای بیان درد اشتیاق خود شنونده ای می خواهم که درد دوری از حق را درک کرده باشد و دلش از این جدایی سوخته باشد.

ادامه نوشته

سرود عشق : امام خمینی (قدس سره)

 

معنی وشرح غزل    سرود عشق    سروده ی امام خمینی    (قدس سره)

صفحه ی 48 کتاب زبان وادبیات فارسی دوره ی پیش دانشگاهی (عمومی)

قالب شعر: غزل            محتوا : عاشقانه، عارفانه

بهار آمد  وگلزار نور باران شد                چمن  ز عشق رخ یار  ، لاله  افشان شد

نکات مهم

نورباران شدن گلزار: کنایه از" زیباشدن گلزاردراثرشکوفاشدن گل های رنگارنگ"

 لاله افشان شدن چمن:کنایه از" رویش وشکوفایی لاله"

رخ: چهره، رُخسار / مجاز از "وجود"                        یار: معشوق = خداوند

افشاندن: نثار کردن،ریختن،پاشاندن                        چمن: چمنزار

گلزار: گلستان ،جای پُر ازگل

معنی: فصل بهار فرارسید وگلزار از گل ها وشکوفه ها، زیبا گردید.چمنزار از عشقِ دیدارِمعشوق،پراز لاله شد.

مفهوم:1-شادی و طراوت وسرسبزی طبیعت با آمدنِ بهار

2-عشق یار(خداوند) باعث زیبایی و شکوفایی است.

کنایه:1-نور باران شدنِ گلزار                    2-لاله افشان شدنِ چمن             واج آرایی: تکرار صامت"ش"

 

مصراع دوم: حسن تعلیل (شاعر علت رویش لاله درچمنزار را این می داند که چمن از عشق چهره معشوق گل های لاله را به نشانه شادی افشانده است)

ادامه نوشته

شرح وتوضیح کیش مهر درس یازدهم زبان وادبیات فارسی چهارم

درس یازدهم     کیش مهر

همی گویم و گفته ام بارها               بود کیش من مهر دلدارها

کیش : دین آیین، مذهب، (این جا) /  کیش: تیر دان ؛ نوعی پارچه از کتان

مهر: دوستی ، محبت ، خورشید ، آفتاب / دلدار : دلبر ، معشوق 

همی گویم: میگویم، فعل مضارع اخباری

مهر و دلدار : مراعات نظیر

معنی : بارها گفته ام باز هم می گویم که دین و آیین من عشق ورزی به دلبران است.

———————————————————–

               پرستش به مستی است در کیش  مهر             برون اند زین جرگه، هشیارها

جرگه : گروه ، زمره

هشیارها : استعاره از غیر عارفان

کیش مهر: مهر به کیش تشبیه شده است .

کیش مهر ایهام دارد : ۱) آیین مهر ورزی و عشق. ۲) اشاره به مکتب میترالیسم (مهر پرستی)

مست و هوشیار :تضاد

معنی: در آیین عشق، پرستیدن محبوب با سر مستی عاشقانه و از خود بی خود شدن ممکن است و کسانی که هوشیار و عاقل هستند از این گروه خارج اند.

بیت بر پرسش و مستی عاشقانه تأکید دارد و مفهوم بیت بیانگر تقابل عقل و عشق است .

ادامه نوشته

شرح وتوضیح قلب مادر درس دهم زبان و ادبیات فارسی چهارم

 

درس دهم : قلب مادر

داد معشوقه به عاشق پيغام            كه كند مادر تو با من جنگ

واژه هاي معشوقه /عاشق جناس اشتقاق است .    /      معنی: معشوقه به عاشق خود اين چنين پيغام داد كه مادر تو با من ناسازگاري و بد رفتاري ميكند.

ادامه نوشته

شرح وتوضیح درس هشتم مجنون وعیب جو

 

شرح وتو ضیح   شعر مجنون وعیب جو     درس هشتم زبان وادبیات فارسی پیش دانشگاهی

 

به مجنون گفت روزی عیب جویی    که پیدا کن به از لیلی نکویی

 به: بهتر       /     مجنون وليلي : تناسب        /     مجنون : نماد انسان هاي باطن بين       /     عيب جو : نماد انسان هاي ظاهربين       /     بين « مجنون» و « عيب جو» تضاد برقرار است.

معنی: روزي فردي عيب جو به مجنون گفت كه بهتر و زيباتر از ليلي محبوبي ( دلبري ) پيدا كن.

ادامه نوشته

شرح وتوضیح غزل بهار عمر ادبیات پیش دانشگاهی

درس هفتم غزل بهار عمر

ای خرّم از فروغ رُخَت  ، لاله زار عمر            باز آ که ریخت  بی گل رویت ،  بهار عمر

1- لاله زار عمر : تشبیه بلیغ اضافی      گُل ِ روی : اضافه ی تشبیهی    

ادامه نوشته

تحلیل غزل اکسیر عشق

                                               اكسير عشق

از در درآمدي و من از خود به در شدم             گويي كز اين جهان به جهان دگر شدم

درآمدن : وارد شدن (فعل پيشوندي)

از خود به در شدن : كنايه از خودبي خود شدن ، مست و بيهوش شدن

ادامه نوشته

معنی ومفهوم اشعار پیش دانشگاهی کاوه ی دادخواه

درس چهارم كاوه ي دادخواه وپاسخ خود آزمایی

مني چون بپيوست با كرد گار                 شكست اندر آورد و برگشت كار             همينكه در برابر خدا مغرور و خود ستايي كرد شكست خورده و تيره بخت شد. 

چه گفت آن سخن گوي با فرّ و هوش           چو خسرو شدي، بندگي را بكوش         آن فرد بزرگوار و خردمند گفته است كه چون به بزرگي و سروري رسيدي، در راه بندگان خدا كوشش كن يا در اوج قدرت و پادشاهي عبادت و بندگي خدا را بكن و از او غافل مباش

ادامه نوشته

مفهوم اشعار پیش دانشگاهی ( مناظره خسرو با فرهاد )

                                           منظومه ي خسرو و شيرين نظامي، زيباترين منظومه عاشقانه در ادب فارسي است. خسرو پرويز، شهريار خوش گذران ساساني دل در گرو محبت شيرين، شاهزاده اي ارمني دارد. در ميانه ي راهِ عاشقي، به نام فرهاد، فريفته ي شيرين مي شود و خسرو براي برداشتن رقيب از سر راه، او را به كندن كوه بيستون مي گمارد. فرهاد هنرمند تنديسگر در آن كوه به بريدن سنگ مشغول مي شود و سرانجام، جان بر سر دل دادگي مي نهد. داستان خسرو و شيرين بارها مورد تقليد شاعران پس از نظامي قرار گرفته است.

   امير خسرو دهلوي و وحشي بافقي از مشهورترين مقلدان اين منظومه اند. مناظره ي خسرو با فرهاد از زيباترين بخش هاي منظومه ي خسرو و شيرين نظامي است. خسرو مظهر قدرت و فرهاد نمونه ي خاكساري و پاك بازي است و سرانجامِ اين مناظره، عجز و ناتواني خسرو از مناظره و پرسيدن. كاربرد شيوه ي مناظره يا سؤال و جواب در ادبيّات فارسي سابقه اي طولاني دارد. در شعر فارسي، اسدي توسي را مبتكر اين فن دانسته اند. جز نظامي، سعدي، حافظ و خواجوي كرماني، از معاصران، ملك الشّعراي بهار و پروين اعتصامي بيش از ديگران از اين شيوه بهره جسته اند. استادانه ترين نمونه هاي معاصر مناظره، مناظرات زيبا و آموزنده ي پروين اعتصامي است.

   مناظره ي فرهاد با خسرو، آميزه اي شگفت و بديع از ايجاز و رسايي و زيبايي و نشانگر استادي و توانايي شاعر بزرگ گنجه است.

        مناظره ي خسرو با فرهاد

نخستين بار گفتش كز كجايي؟              بگفت از دار ملك آشنايي                                                                                         دارملك : پايتخت - آشنايي : عشق ، دوستي  - نخستين : صفت شمارشي تربيتي / نخستين بار : گروه قيدي -  «ش» : متمم                هستم : فعل جمله ي چهارم است كه به قرينه ي معنوي حذف شده است.                                                                                    معني : ابتدا خسرو به او گفت : تو اهل كجا هستي؟ فرهاد در پاسخ گفت: از سرزمين عشق و دوستي هستم. (فرهاد در پاسخ، به عشق شديد خود نسبت به شيرين اشاره دارد.)

ادامه نوشته